STANISŁAW LATO - MACIEJ RATAJ WE WSPOMNIENIACH WSPÓŁCZESNYCH [RECENZJA]

Wam kury szczać prowadzić, a nie politykę robić - powiedział Józef Piłsudski do współpracowników po przyjeździe z Magdeburga do Warszawy, 11 listopada 1918, o socjalistycznym rządzie powołanym kilka dni wcześniej. Nie inaczej w oczach Piłsudskiego postrzegany był Sejm Ustawodawczy, którego pierwsze posiedzenie odbyło się 10 lutego 1919 roku. Maciej Rataj tak wspominał ów dzień: Porządek fatalny. Publiczność wpuszczono na salę obrad. Zajęła nie tylko boki sali, przejścia, ale i ławki poselskie. Z trudem ulokowałem się gdzieś na szarym końcu stojąc wśród publiczności. Jej stroje odbijały od kożuchów, pasiastych ubrań łowickich, białych sukman - chłopskich posłów. Chłopski sejm - jak mówiono. To była niezapomniana chwila. Dwaj marszałkowie - naczelnik Rzeczypospolitej Józef Piłsudski oraz chłopski marszałek sejmu Maciej Rataj nie przepadali za sposobem prowadzenia polityki przeciwnika, aczkolwiek obaj widzieli mocne swoje strony i szanowali się wzajemnie dla dobra młodego państwa polskiego.

Chłopski i partyjny hymn Stronnictwa Ludowego, na którego czele przez długie lata w kraju stał Maciej Rataj: gdy naród do boju wystąpił z orężem

Sylwetkę Macieja Rataja poznałem w sposób bardziej szczegółowy dzięki Polskiemu Radiu. To w eterze tej publicznej stacji nadano audycję z serii "Ludzie niepodległości". 17-minutowa audycja nie zaspokoiła mojej chęci jeszcze bardziej szczegółowego poznania losów marszałka Rataja.

Maciej Rataj we wspomnieniach współczesnych to książka składająca się z dwudziestu pięciu opowieści o Rataju, napisanych przez dwadzieścia pięć postaci, które miały szansę spotkać i pracować u boku marszałka. Ukazała się w setną rocznicę urodzin Rataja w 1984 roku. Z dwudziestu pięciu postaci, cokolwiek mówiły mi nazwiska dwóch - Józef Niećko i Jarosław Iwaszkiewicz, który swego czasu pełnił funkcję sekretarza marszałka sejmu. Jak wspominał po latach Iwaszkiewicz - Praca ta polegała na towarzyszeniu Ratajowi we wszystkich oficjalnych uroczystościach oraz na otwieraniu oficjalnej korespondencji, odpowiadaniu na wszystkie podania, prośby o pomoc i wsparcie i tym podobne listy, skierowane do Rataja jako do marszałka sejmu.

Maciej Rataj urodził się we wsi Chłopy w powiecie Rudki pod zaborem rosyjskim w 1884 roku. Szeregu inicjatyw podejmowanych przez Macieja Rataja nie sposób nawet streścić w recenzji, ograniczę się więc wyłącznie do wypisania zajęć, których się podejmował: z biednej rodziny chłopskiej trafił na Uniwersytet Lwowski. Zanim jednak do tego doszło, na terenach wsi rodzinnej już prężniej zaczęły działać w gromadach koła Stronnictwa Ludowego, które zrzeszały sympatyków odzyskania niepodległości kraju. 

Warto zauważyć, że inteligencja nie pacyfikowała takich prób działalności politycznej chłopów. Być może miasto doszło do wniosku, że bez wsi i bez chłopów nie da się odzyskać utraconej państwowości. 

Zespół Szkół Przyrodniczych im. Macieja Rataja w moim mieście

Korepetytor w czasie studiów we Lwowie, nauczyciel gimnazjum w Zamościu, działalność oświatowo - polityczna na wsi, guwerner synów księcia Witolda Czartoryskiego, poseł na Sejm Ustawodawczy 1919, Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, marszałek sejmu w latach 1922-1928, interrex pełniący obowiązki prezydenta RP po zamordowaniu Gabriela Narutowicza, oraz w czasie zamachu majowego w roku 1926. Po przejęciu władzy siłą przez Piłsudskiego przy pomocy przewrotu majowego - Rataj, mimo, że jest przeciwnikiem politycznym obozu sanacyjnego, nadal pełni funkcję marszałka sejmu. Jest jednym z garstki czołowych opozycjonistów, którzy nie stanęli na ławie oskarżenia w czasie wydarzeń brzeskich, które zapoczątkowane zostały w roku 1930: W atmosferze zaostrzonej walki politycznej zostały przedterminowo rozpisane nowe wybory do sejmu, które odbyły się w listopadzie 1930 roku.Wskutek terroru władz wobec opozycji, fałszerstw i nadużyć wyborczych - stronnictwa ludowe zdobyły łącznie tylko 48 mandatów poselskich. Przed wyborami Piłsudski rozkazał zaaresztować czołowych przywódców Centrolewu i osadzić ich w twierdzy wojskowej w Brześciu nad Bugiem.

Po procesie brzeskim Maciej Rataj zajmuje się polityką opozycyjną oraz redagowaniem kilku chłopskich magazynów. Podtrzymuje w ten sposób bojowy nastrój chłopski przeciw jedynowładztwu Józefa Piłsudskiego oraz niespokojnej sytuacji za zachodnią granicą Polski.

Zdobycie bardzo dobrego wykształcenia to jednak nie wszystko, by znaleźć się na samym szczycie i mieć wpływ na losy kraju. Maciej Rataj został dostrzeżony przez ogół posłów także dlatego, że dzięki swojemu małżeństwu wszedł także na drogę inteligencką. Jego ślub z Bolesławą Wiczyńską w roku 1909 otwiera przed nim ścieżkę kariery inteligenckiej. Żona zmarła nagle w roku 1932. Wówczas Maciejowi Ratajowi została córka Hanna Stankiewicz i wnuk Maciej. Los wojny obszedł się z rodziną Rataja wyjątkowo okrutnie. W początkowych etapach II wojny światowej Rataj tworzył podziemny ruch oporu na terenie Polski i ani myślał przenosić się do Londynu. Na miejscu stworzył organizację o nazwie Polityczny Komitet Porozumiewawczy - to najbardziej znana wojenna inicjatywa Macieja Rataja, w struktury której oficjalnie nigdy nie wstąpił. O Batalionach Chłopskich również zapomnieć nie sposób

Jeszcze raz bardzo polecam audycję Polskiego Radia. Ekspert dr Janusz Gmitruk w sposób dla mnie mega ciekawy wypełnił informacjami tę audycję.

(żeby nie było: tak, wiem: Janusz Gmitruk TW "XX-24" - tajny współpracownik SB w latach 1974-1980 - nie ma to jednak dla mnie znaczenia w kontekście czasów, o których Gmitruk opowiada, czyli o latach 1884 - 1940).

 
Maciej Rataj został rozstrzelany przez gestapo w nocy 20/21 czerwca 1940 roku we wsi Palmiry. Zginął wraz z setkami innych Polaków - patriotów - w ramach tzw. akcji A-B (eksterminacja inteligencji polskiej) nakazanej przez generalnego gubernatora Hansa Franka.

W mieszkaniu Macieja Rataja przy ulicy Hożej 14 zginęli od wybuchu bomby w czasie Powstania Warszawskiego: córka Anna, zięć Tadeusz i wnuczek Maciej - Stankiewiczowie.

Książka Stanisława Lato to dla mnie kopalnia ciekawostek z lat 1918 - 1940. Dziwnie, a zarazem świetnie jest czytać fragmenty od Jarosława Iwaszkiewicza typu: Kiedy na wiosnę 1923 roku prezydent Wojciechowski udawał się do Gdyni na poświęcenie pierwszego mola portowego, towarzyszyli mu wszyscy wyżsi urzędnicy państwowi, między innymi i mój pryncypał (Maciej Rataj), któremu oczywiście byłem w podróży potrzebny. Nasz pociąg spotkał się z pociągiem prezydenta Rzeczypospolitej w Kartuzach i stamtąd dopiero mieliśmy się udać nazajutrz rano na owo święto do rybackiej wioski. Gdynia a.d. 1923 - wieś portowa :)

Z perspektywy ponad stu lat istnienia Ruchu Ludowego na ziemiach polskich łatwo można wysnuć wniosek, że Maciej Rataj był jednym z niewielu naprawdę wielkich przywódców chłopskich, o którym można by napisać "mąż stanu": Tomasz Nocznicki, Wincenty Witos, Maciej Rataj, Józef Niećko, Stanisław Mikołajczyk - te postaci wymieniam bez namysłu, gdy mowa o ruchu ludowym na ziemiach odrodzonej Rzeczypospolitej.

 

 
















.

OCENA: 6/10 (dobra)

TYTUŁ:   Maciej Rataj we wspomnieniach współczesnych

WYBÓR I OPRACOWANIE: Stanisław Lato

WYDAWNICTWO:   Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza

ILOŚĆ STRON:   328

 ROK:   1984

CENA: 1,50 zł.  

Książka kupiona w antykwariacie